Erdek'in eski esnafı Mustafa Erdoğan; Çin malı, Türkiye esnafını öldürdü”

Söyleşi : Önder BALIKÇI
Bugünkü konuğumuz, Mustafa Erdoğan, Erdek’in en eski esnafları arasında yer alıyor. 1938 yılında, Erdek’te doğan evli ve iki çocuk babası, 60 yıllık esnaf olduğunun altını çizen Erdoğan ile söyleşimizi aşağıda sunuyoruz.
X X X
* Esnaflık nasıl başladı, Mustafa Bey?
- Baba mesleği simitçilikle… Baba mesleğini sürdürerek, lisenin yanında açtığımız küçük yerde simitçilik yaptık, önceleri. Ardından, babam ile birlikte işlettiğimiz bakkal dükkânını, askere giderken ağabeyime devrettim. Askerden döndüğümde evli olduğumdan, yeni bir iş kurmak zorundaydım.
* Bu kez hangi işi seçtiniz?
- Kayınpederimden kalma zeytinyağı fabrikasını 14 yıl çalıştırdım. Daha sonra modern zeytinyağı fabrikaları açılınca bu işi bırakıp, zeytinciliğe başladım. İki yıl Adana’da zeytincilik yaptım. Sonra ise Tekirdağ ve Edirne’de pazarcılık…
* Sonra, memleket özlemi ağır bastı galiba?
- Öyle oldu. Aileden, dost ve yakınlarımdan uzak kalıp, sıla özlemi burnumda tütünce Erdek’e döndüm. Bir bakkal dükkânını, oğlumla birlikte uzun süre işlettik. O dönem işlerimiz çok iyiydi. Ardından marketler açılmaya başlayınca, mahalle bakkalları birer birer kepenk indirdi. Biz de kapatmak zorunda kaldık.
* Ver elini yeni bir iş, değil mi?
- Bu kez, kendi dükkânımızda hediyelik eşya satma işine başladık. Ancak orada da karşımıza Çin malları çıktı. Kalitesiz ama ucuz Çin malları marketlerde satılmaya başlayınca ve hemen hemen her yeri bu mallar kaplayınca yine sıkıntıya düştük. Şimdi, Takunyacılar Sokağı’ndaki bu yerde hediyelik eşya satmayı sürdürsek de işler iyi değil! Hâlen, babadan kalma zeytinliklerimizin geliriyle kıt kanaat geçinmeye çalışıyoruz.
* Ekonomik koşulların çok ağırlaşması sizi nasıl etkiledi?
- Paranın alım gücü çok azaldı. Esnaflığa başladığımız o ilk yıllarda, okulun köşesinde simit satarken, zamanın parasıyla ayda 30-40 bin lira kazanıyorduk. O dönemde milletvekili maaşı bile 30 bin liraydı. Yine, daha sonraki yıllarda da, İstanbul’dan bir kamyon dolusu eşyayı 2-3 bin liraya getiriyorduk. Şimdi 20 bin liraya getiremezsiniz.
* Çin malları, esnafı bitirdi diyorsunuz…
- Çin malı, Türkiye’yi öldürdü. Esnafı yerle bir etti. Bundan sonra da Allah, esnafın yardımcısı olsun!
* Eski Erdek’te esnaf dayanışması nasıldı?
- Müthiş! Aynı caddede, aynı sokakta hizmet veren bir esnaf varsa, başka bir kişi, o işi yapmazdı. Bugün öyle mi? Esnaflar, neredeyse birbirlerinin gözünü oyacaklar. Birbirlerinin işine göz dikmeler, müşterilerini kapmaya çalışmalar… Eski Erdek esnafı, aynı bölgede yer alan esnafa, ürettiği balından, mısırından dağıtır, ihtiyacı varsa zeytinyağı verirdi. Kapılarımızı hiç kapatmaz, bir yere giderken kapıya mandal tutuştururduk. Esnaf, varlıklı o günlerden, bugünkü yoksul dönemine geldi. Eskiden, Erdek’te bir iş yaptırdığında, paran olmasa bile sonra verebilirdin. Karşılıklı güven vardı. Şimdi, öyle mi? Ödünç ekmek bile alamıyorsun. Erdek’in % 50-60’ı dışarıdan gelenlerden oluşuyor. Erdek’liler, birbirini tanımıyor artık. Bu arada yüksek apartmanlar, Erdek’in özelliğini öldürdü. Sahil bandımız, vergisini ödeyen gerçek esnafın iş yapacağı yaz aylarında panayıra döndü. Sahilde birçok kişi, vergi denetiminden uzak, adeta vergisiz-algısız satış yapıyor, “Ne yapıyorsun?” diyen yok! Dilerim, önümüzdeki yıl belediyemiz, sahil bandına yeni bir düzen getirir. Yoksa, yine ilçe içinde vergisini ödeyen esnaf, bu haksız rekabetin kurbanı olur. Vergisini ödeyen bir esnafın bir de dükkânı kiraysa yaşama şansı hiç yok. Hâlen sürdürmeye çalıştığım hediyelik eşya dükkânını bile kapatmayı düşünüyorum ama kapatırsam ne yapacağım, bilemiyorum.